Εντυπωσιακή έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης μάς ξεναγεί σε άγνωστες ιστορίες για τις γυναίκες των Κυκλάδων, από την αρχαιότητα μέχρι τον 19ο αιώνα, με αριστουργήματα που παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο αθηναϊκό κοινό

Σε αυτό το πανέμορφο αλλά άνυδρο τοπίο οι τολμηρές και σίγουρα απελευθερωμένες Κυκλαδίτισσες που έζησαν μέσα στους αιώνες, από την τεράστια μαρμάρινη αρχόντισσα από τη Θήρα, η οποία εκτίθεται για πρώτη φορά, μέχρι τις καλλίμαστες πήλινες κόρες της Κέας, λένε τις δικές τους ιστορίες σε μια εντυπωσιακή έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
Η πρώτη παγκυκλαδική έκθεση που έχει διοργανωθεί ποτέ όχι μόνο παρουσιάζει την ιστορία μέσα από τα μάτια των γυναικών των Κυκλάδων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, αλλά σπάει όλες τις προκαταλήψεις που θέλουν τα εκθέματα από διαφορετικούς αιώνες και χρονικές περιόδους να μη συνομιλούν μεταξύ τους. Στην έκθεση «Κυκλαδίτισσες: Αγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων» η πανέμορφη Αρτεμις, η έφηβη της Δήλου, αποκαλύπτει πολλά για τη μοίρα των γυναικών και τον ελευθεριακό χαρακτήρα του νησιού, όπως και η συντοπίτισσά της Αλίνη, η οποία κατέληξε στο νησί ως σκλάβα από τη Φοινίκη για να δουλέψει ως πόρνη και να πεθάνει εγκυμονούσα με την τρυφερή, όμως, φροντίδα ενός άνδρα που την έκλαψε και την τίμησε, κάτι ανέλπιστο για την εποχή.
Από την άλλη πλευρά, πολλά στοιχεία για τη γυναικεία κυριαρχία στα νησιά των Κυκλάδων από την αρχαιότητα αποκαλύπτει η Μαγία Πούλχρα, η οποία είχε αναπτύξει επιχειρηματικές δοσοληψίες κατά τα ρωμαϊκά χρόνια από τη Μήλο έως την Ιταλία. Αντίστοιχα, η εντυπωσιακή, πανέμορφη αλλά κακοποιημένη αρχόντισσα Νεικώ από τη Σίκινο δείχνει να συνομιλεί άμεσα στην έκθεση με τη γυναίκα που βλέπουμε να τη χτυπάει ο άνδρας της, σε μια παράσταση ενός ελεφαντοστέινου σφραγιδόλιθου του 8ου-7ου αιώνα π.Χ.
Η σύμπραξη
Ολες αυτές οι ιστορίες δεν προκύπτουν μόνο από τα ευρήματα, αλλά και από τις πολύτιμες αναγνώσεις και τον τρόπο που αυτά εκτίθενται, σε μια άκρως μοντέρνα έκθεση που σφραγίζει τη συνομιλία του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης με κορυφαία μουσεία του κόσμου, υπό την οργάνωση και επιμέλεια του πολυπράγμονος διευθυντή Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, δρος Δημήτρη Αθανασούλη, και του καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Ράντμπουντ της Ολλανδίας, Παναγιώτη Ιωσήφ, ο οποίος είναι ο ένας από τους επιστημονικούς διευθυντές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης (ο έτερος είναι ο επίκουρος καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, δρ Ιωάννης Φάππας).
Επίσης, για πρώτη φορά διαπιστώνεται τέτοια αγαστή συνεργασία ανάμεσα σε διαφορετικούς φορείς, καθώς για τη διοργάνωση της έκθεσης συνέπραξε το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και το υπουργείο Πολιτισμού. Μετά την άκρως πετυχημένη «Χαιρώνεια», αυτή η έκθεση έχει ήδη προσελκύσει πλήθος κόσμου και δείχνει να εισάγει το μουσείο σε μια νέα εποχή παρουσιάζοντας με άκρως πρωτότυπο τρόπο και ευαισθησία σπάνιες ιστορίες από τις γυναίκες των Κυκλάδων μέσα από θησαυρούς που είτε εκτίθενται για πρώτη φορά είτε βγαίνουν για πρώτη φορά εκτός του φυσικού τους χώρου.
Επιβεβαιώνοντας τη φήμη τους που θέλει τους κατοίκους των Κυκλάδων να είναι κατεξοχήν ταξιδευτές, οι «Κυκλαδίτισσες» αναμένεται να φιλοξενηθούν και σε άλλους μουσειακούς χώρους κάνοντας την αρχή από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας, το οποίο θα ανοίξει επίσημα τις πύλες του αυτή τη χρονιά με την άκρως εντυπωσιακή έκθεση. Εκατόν ογδόντα αριστουργήματα είναι επιτέλους προσβάσιμα στο κοινό σε έναν μόνο χώρο προερχόμενα από όλες τις Κυκλάδες, εγχείρημα από μόνο του αξιοθαύμαστο.
Οι γυναίκες των Κυκλάδων αφηγούνται από μόνες τους τις ιστορίες τους, φυσικά με την άκρως πρωτότυπη για τα αρχαιολογικά δεδομένα συμβολή των επιμελητών, και έχουν πολλά να πουν για το πώς ακριβώς ζούσαν, αν ήταν ελεύθερες ή καταπιεσμένες, πώς παντρεύονταν, πώς ερωτεύονταν και πώς πέθαιναν. Ιέρειες, εταίρες, ιερόδουλες, πόρνες, θρηνωδοί, μάγισσες αποκαλύπτουν πολλά για τη συμμετοχή τους στα κοινά αλλά και το πώς τις προσέγγιζαν τόσο οι άνδρες όσο και τα υπόλοιπα μέλη της κοινότητας φανερώνοντας τον τρόπο οργάνωσης των κοινωνιών στο ελληνικό αρχιπέλαγος στο πέρας των αιώνων.
Είναι πολύ σπάνιο να συναντάς γυναίκες επιχειρηματίες όπως βλέπουμε να συμβαίνει κατά τη Ρωμαϊκή Εποχή στις Κυκλάδες ή γυναίκες που ταξιδεύουν στα πέρατα του κόσμου, γεγονός που δείχνει την πάντοτε ανοιχτή ταυτότητα των νησιών. Παίρνοντας τη μορφή είτε μιας θεότητας, είτε μιας ιέρειας, είτε μιας απλής καθημερινής γυναίκας που ενσαρκώνει σπάνιες ιδιότητες, οι Κυκλαδίτισσες είναι οι ασυμβίβαστες ταξιδιώτισσες, οι θεές και αγίες των θρησκειών των νησιών που προσφέρουν ανακούφιση από τη γιατρειά, ερωτική τρυφερότητα και φροντίδα.

Κόρη της Θήρας
Με την είσοδο στο κεντρικό μέρος της έκθεσης το βλέμμα πέφτει αυτομάτως στην πανέμορφη, εντυπωσιακή Κόρη που δεσπόζει στη ροτόντα του Μεγάρου Σταθάτου: επιβλητική και αγέρωχη, όχι μόνο κλέβει τις εντυπώσεις, αλλά και δείχνει το πολύτιμο μέγεθος των αριστουργημάτων, πολλά από τα οποία εκτίθενται για πρώτη φορά. Της αξίζει πραγματικά να είναι μόνη της αφού πρόκειται για ένα από τα δύο παγκόσμιας εμβέλειας και αξίας εκθέματα που θα ήταν αρκετά για να δομηθεί μόνο γύρω από αυτά ολόκληρη η έκθεση.
Πρόκειται για μία από τις τρεις γνωστές σε όλο τον κόσμο δαιδαλικές Κόρες, του 660-650 π.Χ., σπάνιες τέτοιου μεγέθους, με την πιο διάσημη από αυτές, την περίφημη «Κυρία της Οσέρ» (Dame d’ Auxerre), να την αναφέρουν όλοι ως ένα από τα πιο περίφημα και αναγνωρίσιμα αγάλματα και ως έναν λόγο για να επισκεφτεί κανείς το Λούβρο.
Μόνο που για τη συγκεκριμένη πανύψηλη (το ύψος της φτάνει στα 2,50 μέτρα) αρχόντισσα από τη Θήρα, τα δεδομένα είναι ακόμα πιο εντυπωσιακά: φτιαγμένη από ναξιακό μάρμαρο, λάμπει ακόμα κάτω από το φυσικό αττικό φως που εισέρχεται από τη ροτόντα και είναι πολύ πιο όμορφη και εντυπωσιακή από εκείνη της Auxerre. Eπισήμως είναι από τις λίγες που έχουν διασωθεί ολόκληρες. Λυγερόκορμη και ευθυτενής, με το μακρύ ένδυμα.
Η Κόρη βρέθηκε τοποθετημένη σε ύπτια θέση από τον ανασκαφέα Χαράλαμπο Σιγάλα και, όπως μας λέει ο κ. Αθανασούλης, προφανώς ήταν παραγγελία που δεν έφτασε ποτέ να εκτελέσει τον σκοπό της, να κοσμεί τον τάφο κάποιας επιφανούς γυναίκας από τη Θήρα, μάλλον επειδή έσπασε κατά τη λάξευση ή τη μεταφορά. Εξ ου και ενταφιάστηκε σε ύπτια θέση στο σημείο όπου επρόκειτο να ανεγερθεί.

Η τοιχογραφία
Μία από τις πιο εντυπωσιακές τοιχογραφίες που έχουν βρεθεί ποτέ είναι αυτή των Γυναικών που έχει βρεθεί σε οικία στο Ακρωτήρι της Θήρας, κατά το 1600 π.Χ., και παραπέμπει ευθέως στις μινωικές τοιχογραφίες. Με βάση τον αρχιτεκτονικό του σχεδιασμό στο κτίριο εικάζεται ότι πραγματοποιούνταν τελετουργίες μύησης των εφήβων κατά το πέρασμά τους στον κόσμο των ενηλίκων και σε αυτό φιλοξενούνταν ιέρειες. Το συγκεκριμένο τμήμα της τοιχογραφίας με τις τρεις γυναίκες αποκαλύπτει πολλά για τις συνήθειες και τα πολιτιστικά δεδομένα της εποχής κλέβοντας τις εντυπώσεις: στα αριστερά η Γυναίκα με το Περιδέραιο είναι προφανώς δωροφόρος, έχει ιδιαίτερα ανεπτυγμένο στήθος και εντυπωσιακή κόμη.
Από τα πλούσια κοσμήματα που φορά συμπεραίνουμε ότι μάλλον ανήκε σε ανώτερη κοινωνική τάξη. Στα δεξιά ξεχωρίζει η Πεπλοφόρος Κόρη με ξυρισμένο κεφάλι που κοιτάζει εκστατικά όσα συμβαίνουν κατά την ιερή τελετουργία και ξεχωρίζει με την εκφραστικότητά της. Αλλά αυτή που κλέβει πραγματικά την παράσταση είναι η Πληγωμένη Γυναίκα που βρίσκεται στο κέντρο: σε αντίθεση με τις άλλες, είναι καθισμένη σε χαμηλό βράχο, από τον οποίο βγαίνουν κρόκοι, δείχνει να πονάει και είναι τραυματισμένη. Ξεχωρίζει το αίμα της που πέφτει στο έδαφος από το οποίο ξεπηδά άνθος κρόκου τονίζοντας τις θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού αλλά και την αναγέννηση που προκαλείται από αυτή την τελετή μύησης.
Σάμπως ο πόνος και το αίμα να συνιστούν στοιχεία του κύκλου της ζωής, κάτι που συναντάμε και στον χριστιανικό κόσμο, σε μια εικόνα βυζαντινής παλαιολόγειας περιόδου όπου πρωταγωνιστεί η Αγία Αναστασία Φαρμακολύτρια, η οποία δεσπόζει ακριβώς απέναντι δείχνοντας την άμεση συνομιλία ανάμεσα στα δύο εκθέματα. Πρόκειται για μια άκρως πρωτότυπη συνομιλία με την εντυπωσιακή μεγάλων διαστάσεων τοιχογραφία από τη Θήρα να αποκαλείται πλέον «Γυναίκες στο άδυτο» – και «μάλλον αυτή η ονομασία θα παραμείνει και μετά το πέρας της έκθεσης», τονίζει ο κ. Αθανασούλης.
Η Ελαφηβόλος Αρτεμις
Το όνομα της Δήλου δεν είναι τυχαία θηλυκό καθώς συνδέεται με μια σειρά από κυρίαρχες μορφές γυναικών, όπως αναφέρει στην εμπεριστατωμένη μελέτη της που ξεχωρίζει στον άκρως ενδιαφέροντα κατάλογο που συνοδεύει την έκθεση η Γαλλίδα ιστορικός Βερονίκ Σανκόφσκι. «Ενώ η ποίηση μας προσφέρει ξεκάθαρα μια έμφυλη ανάγνωση του τοπίου του νησιού, οι λατρείες που διαμορφώνονταν έδιναν επίσης μεγάλη βαρύτητα σε γυναικείες θεότητες, οι οποίες κατέχουν σημαντική θέση στο ιερό αυτό περιβάλλον, δίπλα στον θεό Απόλλωνα. Η Λητώ και η Αρτεμις διέθεταν από έναν ναό η καθεμία στο νησί, ενώ δεν υποσκελίστηκε ούτε η Ηρα καθώς κτίριο προς τιμήν της είχε ανεγερθεί σε ύψωμα του νησιού», υπογραμμίζει η ιστορικός.
Στον ναό της Αρτέμιδος μάλιστα φυλάσσονταν δημόσιοι θησαυροί και αποθέματα νομισμάτων, στα οποία δέσποζε, εκτός από τη μορφή του Απόλλωνα, και αυτή τη θεάς. Ειδικά η Αρτεμις Ελαφηβόλος είναι μία τις κυρίαρχες μορφές της Αρτέμιδος στο νησί, για την οποία υπήρχαν τρεις τόποι λατρείας: άλλοι δύο υπήρχαν στη γειτονική Ρήνεια, άμεσα συνδεδεμένη με τη Δήλο. Το σημαντικό είναι ότι μέχρι τώρα έπρεπε να φτάσεις μέχρι τη Δήλο για να δεις από κοντά το πανέμορφο αυτό άγαλμα και ένα τα πιο εντυπωσιακά του ιερού νησιού, που δεσπόζει στο Μουσείο της Δήλου αλλά τώρα στολίζει μία από τις πιο επιβλητικές θέσεις της έκθεσης στο Μουσείο Κυκλαδικής.
Η Νεικώ από τη Σίκινο
Από την καρφίτσα και μόνο καταλαβαίνεις ότι η Νεικώ δεν είναι τυχαία περίπτωση. «Σύμφωνα με μαρτυρίες, θα πρέπει να ήταν από τις πολύ ωραίες αρχόντισσες του νησιού και πρέπει να πέθανε σε ηλικία 35-40 ετών», μας εξηγεί ο κ. Αθανασούλης για το εντυπωσιακό έκθεμα με τον σκελετό της γυναίκας να κόβει πραγματικά την ανάσα. Προφανώς η ομορφιά της και το επιβλητικό της παράστημα, ο ελευθεριακός χαρακτήρας και οι επιληπτικές της κρίσεις να την έκαναν να φαίνεται στα μάτια των υπολοίπων «δαιμονισμένη» για τα ελληνιστικά δεδομένα της εποχής.
Αυτό διαπιστώνεται από το κομμάτι θειάφι και μια μάζα από πίσσα που τοποθετήθηκαν στο ύψος του στήθους της, ως ένδειξη ενός νεκροφοβικού εκφοβισμού, αλλά και από το ότι ο τάφος της βρέθηκε εντοιχισμένος σε ένα τυφλό σημείο των υπογείων της Επισκοπής Σικίνου, όπως μας αποκαλύπτει ο κ. Αθανασούλης, ο οποίος ως έφορος Αρχαιοτήτων Κυκλάδων είχε δείξει ιδιαίτερη μέριμνα για την Επισκοπή, όπου βρέθηκε η γυναίκα. Μάλιστα τα κτερίσματα και τα εντυπωσιακά χρυσά κοσμήματα που τη συνόδευαν καταδεικνύουν ότι ήταν μια επιφανής γυναίκα, στην οποία άρμοζε ένας τέτοιος τάφος.
Για χάρη της έχτισαν στην Επισκοπή ένα μεγαλοπρεπές μνημείο για να στεγάσει τον τάφο της, όπου τοποθέτησαν το σώμα της, το οποίο δεν το στόλισαν μόνο με τα κοσμήματά της, τα οποία κόβουν κυριολεκτικά την ανάσα, αλλά και με το καθρεφτάκι της και τα υφαντικά της εργαλεία, ως θύμηση της γυναικείας αρετής της που έπρεπε να μείνει ανεξίτηλη στο βάθος των αιώνων και των άπειρων θαυμάτων που φέρνει διαρκώς στο φως η γη των Κυκλάδων.
«Κυκλαδίτισσες: Αγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων», αρχαιολογική έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης – Μέγαρο Σταθάτου, Βασιλίσσης Σοφίας & Ηροδότου 1
Ακολουθήστε μας στα social media του XploreMykonosNews.gr
Κάντε εγγραφή και στο κανάλι μας στο YouTube
Ακολουθήστε μας και στο Νο1 lifestyle & travelling περιοδικό της Μυκόνου XploreMykonosMagazine.com
Διαβάστε ακόμη:
- Αυτοψία του Δήμαρχου Μυκόνου στη Χώρα και στους κάδους απορριμμάτων στην περιοχή
- Ξεκινάει η συντήρηση και πλήρωση οπών κρηπιδώματος παλαιού λιμένα από το ΔΛΤ Μυκόνου
- Ο Δημήτρης Ρουσουνέλος θα αξιολογήσει τα ελληνικά προϊόντα για τα SPECIALIST AWARDS 2025
- Ο Δήμαρχος Μυκόνου θα συμμετέχει σε τηλεδιάσκεψη υπό τον υπουργό Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας
- Έντονες αντιδράσεις για την τηλεκπαίδευση στα σχολεία και την συνεχιζόμενη σχολική δραστηριότητα στις Κυκλάδες